Autor: Aleksandra Bałoniak
Dla szkoły ponadgimnazjalnej
Cele katechetyczne – wymagania ogólne:
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Wiedza:
Umiejętności:
Postawy:
Formy organizacji zajęć: zbiorowa, grupowa, partnerska, indywidualna.
Metody dydaktyczne: rozmowa kierowana, podróż w wyobraźni, interpretacja opowiadania, pisanie odezwy, ćwiczenie z komunikacji: „zastąp negatyw pozytywem”.
Środki dydaktyczne: fragmenty orędzia papieża Franciszka na 50. Światowy dzień Środków Społecznego Przekazu, opowiadanie O dwóch mnichach i drodze.
Schemat zajęć
I. Wprowadzenie
1.Propozycja modlitwy na rozpoczęcie: Modlitwa o dobre oczy[1].
Panie, daj nam oczy, by widzieć,
serce, by kochać, i oddech, by przetrwać.
Gdy Cię prosimy o oczy, to błagamy usilnie,
daj nam Twoje oczy,
abyśmy widzieli tak, jak Ty widzisz
ludzi, świat i historię, naszą własną historię.
Daj, abyśmy odnajdywali drogę do Twych myśli,
dzień po dniu i godzina po godzinie.
Pozwól nam powoli stać się tym,
po co nas stworzyłeś.
Daj nam Twoje spojrzenie,
postaw nas przy Twoim boku,
uczyń nas pojętnymi uczniami Twego Słowa,
które rozjaśnia i przemienia całe życie.
Daj nam serce, by kochać,
serce z krwi, nie z kamienia,
abyśmy kochali Boga i ludzi.
Daj nam Twoje Serce, abyśmy naprawdę kochali,
a o sobie samych zapomnieli.
Już wielki czas, aby w nas biło Twoje Serce,
a nie nasze, które tak źle bije[2].
2. Wprowadzamy w temat zajęć, opowiadając poniższą historię:
„U podnóży wysokich gór żyło dwóch sędziwych mnichów. Mieszkali osobno, każdy w swojej chacie. Nigdy się nie odwiedzali i nigdy nie zamienili ze sobą słowa. Cały czas tylko milczeli i studiowali święte księgi. Wielu ludzi ciągnęło do nich i podziwiało ich surowy styl życia i ich wielką świętość.
Kiedyś do jednego z nich przyszedł Pan Bóg i zapytał o drogę do sąsiada. Ale ten nie umiał wskazać kierunku. I Bóg zasmucił się. I powrócił smutny do nieba.
Po latach umarli obaj mężowie, a na ich miejsce przyszli dwaj młodzi zapaleńcy. Pierwszą ich czynnością było zrobienie drogi między ich chatami, aby mogli się codziennie odwiedzać.
Gdy Bóg przyszedł znowu w odwiedziny, zobaczył ku swemu zdumieniu drogę łączącą oba mieszkania. Z radością więc chodził od jednego młodzieńca do drugiego, a za Nim, na śladach Jego stóp, wyrastał natychmiast bajecznie kolorowy dywan z kwiatów.[3]
3. Rozmowa z elementami podróży w wyobraźni:
4. Przeprowadzamy z uczniami ćwiczenie z komunikacji, pt. Zastąp negatyw pozytywem, uświadamiamy, jak ważne są prawidłowe relacje z ludźmi i pozytywne myślenie. Proponujemy uczniom, aby przygotowali jedno zdanie z negatywną opinią o sobie i spróbowali zamienić ją na pozytywną. Uczniowie kolejno wygłaszają zdania o zabarwieniu krytyczno-negatywnym i zastępują je pozytywnymi, np.:
· zdanie: „nic nie potrafię zrobić dobrze” można zastąpić: „mam wiele mocnych stron”, „nie muszę być doskonały”, „mam prawo popełniać błędy”;
· zdanie: „nie jestem elokwentny” można zastąpić: „mówię treściwie, rzeczowo i z sensem”, „są ludzie, którzy lubią mnie słuchać”;
· zdanie: „jestem tchórzem” można zastąpić: „mam prawo się bać”, „to normalne, gdy człowiek boi się sytuacji, w których nie jest zbyt pewny siebie, osaczony, zdenerwowany”.
Puenta
Podczas omawiania ćwiczenia podkreślamy, że negatywne myślenie działa samoniszcząco, podważając wiarę we własne siły, prowadzi do pogarszania samopoczucia i funkcjonowania w grupie, a także w społeczeństwie. Natomiast myślenie pozytywne sprzyja odnoszeniu sukcesów, dlatego że koncentrujemy uwagę na swoich zaletach i rozwijamy je, wzmacniając poczucie własnej wartości. Nie należy dopuszczać, aby nękające nas złe myśli przeważyły nad przyjemnymi, które są bodźcem do konstruktywnego działania.
Nawiązujemy do opowiadania o mnichach. Możemy założyć, że żyli w takich czasach, gdy realizacja reguły zakonnej była priorytetem, ale przez to dużo stracili, bo nigdy nie doświadczyli dobrej komunikacji, a w efekcie nie zobaczyli dywanu z kwiatów.
II. Analiza Orędzia na 50. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu
1. Dzielimy klasę na grupy, każdej przydzielamy krótki fragment orędzia papieża Franciszka na 50. Światowy Dzień Środków Społecznego, polecamy aby po zapoznaniu się z jego treścią napisali odezwę młodych do wskazanej grupy ludzi, do której zwraca się papież Franciszek w orędziu.
2. Wyjaśniamy, że młodzież widzi świat po swojemu, że dla młodych nie ma rzeczy niemożliwych, świat w oczach młodych wygląda inaczej niż w oczach dorosłych.
Aktywizacja I
Grupa I – Napiszcie odezwę młodych do polityków… (polecamy, aby słowo „miłosierdzie” było kluczem tego tekstu)
Warto byłoby, aby także język polityki i dyplomacji dał się zainspirować miłosierdziem, które nigdy nie traktuje niczego jako stracone. Zwracam się szczególnie do tych, którzy mają odpowiedzialność instytucjonalną, polityczną oraz odpowiadają za kształtowanie opinii publicznej, aby zawsze czuwali nad sposobem wypowiadania się względem tych, którzy myślą czy działają inaczej, czy nawet tych, którzy mogą się mylić. Łatwo ulec pokusie, aby wykorzystać podobne sytuacje i podsycać w ten sposób płomienie nieufności, strachu i nienawiści. Tymczasem potrzebna jest odwaga, aby ukierunkować osoby ku procesom pojednania. To właśnie taka pozytywna i twórcza śmiałość oferuje realne rozwiązania dawnych konfliktów i możliwości osiągnięcia trwałego pokoju. „Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią [...] Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi” (Mt 5, 7. 9).
Grupa II – Napiszcie odezwę młodych do kapłanów… (polecamy, aby słowo „miłosierdzie” było kluczem tego tekstu)
Jakże chciałbym, aby nasz sposób komunikowania się, a także nasza posługa pasterzy w Kościele nigdy nie wyrażały wyniosłej pychy triumfu nad wrogiem ani też nie upokarzały tych, których mentalność świata uważa za przegranych, tych których trzeba odrzucić! Miłosierdzie może pomóc w załagodzeniu przeciwności życia i dać ciepło tym, którzy zaznali jedynie chłodu osądzenia. Niech styl naszej komunikacji pozwoli na przezwyciężenie logiki, która wyraźnie oddziela grzeszników od sprawiedliwych. Możemy i musimy osądzać sytuacje grzechu – przemoc, korupcję, wyzysk, i tym podobne – ale nie możemy osądzać ludzi, bo tylko Bóg może czytać w głębi ich serc. Naszym zadaniem jest ostrzeżenie tych, którzy popełniają błędy, potępiając zło i niesprawiedliwość pewnych zachowań, aby uwolnić ofiary i podnieść upadłych. Naszym najważniejszym obowiązkiem jest stwierdzanie prawdy w miłości (por. Ef 4, 15). Tylko słowa wypowiadane z miłością, którym towarzyszy łagodność i miłosierdzie, dotykają serc nas, grzeszników. Słowa i gesty szorstkie lub moralizatorskie mogą jeszcze bardziej wyobcowywać tych, których chcemy doprowadzić do nawrócenia i wolności, umacniając ich poczucie sprzeciwu i obrony.
Grupa III – Napiszcie odezwę do twórców mediów… (polecamy, aby słowo „miłosierdzie” było kluczem tego tekstu)
Także mejle, SMS-y, sieci społecznościowe, czaty mogą być w pełni ludzkimi formami komunikacji. To nie technologia określa, czy komunikacja jest autentyczna, czy też nie, ale serce człowieka i jego zdolność do dobrego wykorzystania środków, jakimi dysponuje. Sieci społecznościowe mogą ułatwiać relacje i promować dobro społeczeństwa, ale mogą również prowadzić do dalszej polaryzacji i podziałów między ludźmi i grupami. Środowisko cyfrowe jest placem, miejscem spotkań, gdzie można wyrazić sobie serdeczność, albo zadać rany, nawiązać pożyteczną dyskusję lub dokonać linczu moralnego. (…) Także w sieci buduje się prawdziwe społeczeństwo obywatelskie. Dostęp do sieci cyfrowych pociąga za sobą odpowiedzialność za drugiego, którego nie widzimy, ale który jest realny, ma swoją godność, która musi być respektowana. Sieć może być dobrze używana, aby spowodować rozwój zdrowego społeczeństwa, otwartego na dzielenie się z innymi.
Aktywizacja
Napiszcie w swoich grupach po 5 tweetów reklamujących miłosierdzie.
Puenta
Kardynał Ravasi powiedział, że w erze mediów cyfrowych doceniana jest prostota i precyzyjność przekazu, czego symboliczną formą są zaledwie 140-znakowe tweety. Jego zdaniem, Chrystus posługiwał się podobną formą komunikowania z ludźmi, używał krótkich wypowiedzi, które bywały krótsze niż współczesne tweety. „Oddajcie Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga” to w grece, ze spacjami, tylko 53 znaki. Pierwsze kazanie Jezusa „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”, według dłuższej wersji z Ewangelii św. Marka (1, 18) zawiera tylko 114 znaków razem ze spacjami.
W opinii kardynała, współczesne sposoby komunikowania nie mogą posługiwać się wytycznymi opracowanymi kilkaset lat temu. Dotyczy to zwykłego sposobu wymiany informacji. Chrystus w swoich przypowieściach wychodził od znanych powszechnie przykładów traktowanych przez Jemu współczesnych niemalże jak „kronika kryminalna”.
III. Nowe życie/pogłębienie wiary
W Azji prawie wszystkie starożytne religie, takie jak buddyzm, hinduizm, konfucjanizm, mają tradycje związane z miłosierdziem – powiedział kard. Tagle w wywiadzie dla Radia Watykańskiego.
Arcybiskup stolicy Filipin w wywiadzie dla Radia Watykańskiego zauważył, że w obliczu ostatnich aktów przemocy, takich jak zamachy w Paryżu, tym ważniejsze jest przypominanie dobrej nowiny Bożego Miłosierdzia.
Choć trudno zrozumieć motywy działania terrorystów mordujących niewinnych ludzi, jedno jest pewne: w ich sercach nie ma miłosierdzia. Metropolita Manili nie zdziwił się, kiedy Ojciec Święty ogłosił Rok Jubileuszowy pod hasłem Miłosierni jak Ojciec. Było bowiem widać od samego początku pontyfikatu, że tematyka miłosierdzia jest szczególnie bliska Franciszkowi.
Kard. Tagle podzielił się także swoim obserwacjami, w jaki sposób miłosierdzie jest obecne w Azji w innych tradycjach niż chrześcijańskie.
U nas, w Azji, prawie wszystkie starożytne religie, takie jak buddyzm, hinduizm, konfucjanizm, mają tradycje związane z miłosierdziem. Dla przykładu mnisi buddyjscy co rano chodzą po całym mieście i proszą o jedzenie, ubrania, ale nie dla siebie, tylko dla biednych. Na obiad do wielkiego stołu mnisi zapraszają wszystkich, a sami jedzą ostatni: to prawdziwe miłosierdzie! Mam nadzieję, że w tym Roku Jubileuszowym punktem odniesienia dla dialogu międzyreligijnego, nie tylko z akademickiego punktu widzenia, ale także z praktycznego, będzie właśnie miłosierdzie – powiedział kard. Tagle[4].
Propozycja modlitwy na zakończenie: Modlitwa Światowych Dni Młodzieży 2016
„Boże, Ojcze Miłosierny, który objawiłeś swoją miłość w Twoim Synu Jezusie Chrystusie, i wylałeś ją na nas w Duchu Świętym, Pocieszycielu, Tobie zawierzamy dziś losy świata i każdego człowieka”.
Zawierzamy Ci szczególnie ludzi młodych ze wszystkich narodów, ludów i języków. Prowadź ich bezpiecznie po zawiłych ścieżkach współczesnego świata i daj im łaskę owocnego przeżycia Światowych Dni Młodzieży w Krakowie.
Ojcze Niebieski, uczyń nas świadkami Twego miłosierdzia. Naucz nieść wiarę wątpiącym, nadzieję zrezygnowanym, miłość oziębłym, przebaczenie winnym i radość smutnym. Niech iskra miłosiernej miłości, którą w nas zapaliłeś, stanie się ogniem przemieniającym ludzkie serca i odnawiającym oblicze ziemi.
Maryjo, Matko Miłosierdzia, módl się za nami. Święty Janie Pawle II, módl się za nami[5].
lub
Panie, potrzebuję Twojej miłości.
Przebacz mi, Jezu, w miłosierdziu swoim.
Zawierzam Ci swoje życie.
Twój krzyż, Panie, niech mnie uczy miłosierdzia.
Nieskończone Miłosierdzie, przenikaj moją codzienność.
Przebacz mi, Jezu, w miłosierdziu swoim
Zawierzam Ci, miłosierny Panie, całe swoje życie.
Ogarnij mnie, Jezu, łaską swego miłosierdzia.
Uczyń mnie apostołem Twojego miłosierdzia.
Chwała Ci, Jezu Miłosierny.
Daj mi poznać potęgę Twojego miłosierdzia[6].
Opracowanie katechezy: Aleksandra Bałoniak – zastępca redaktora naczelnego miesięcznika „Katecheta”, nauczycielka religii w liceum ogólnokształcącym w Poznaniu, redaktor serii „Biblioteka Katechety”.
© Edycja Świętego Pawła
Zestaw pomocy duszpasterskich można pobrać bezpłatnie.
[1] Kard. Leo Suens, Modlitwa o dobre oczy, http://www.wezel.salezjanie.pl/slowo/index.
php?id=37&numer_strony=3 [dostęp: 25 lipca 2016].
[2] L. Suenes, Modlitwa o dobre oczy..., http://wezel.salezjanie.pl/slowo/?id=37&numer_strony=3 [dostęp: 28 lipca 2016].
[3] K. Wójtowicz, O dwóch mnichach i drodze, w: Glosarium, s. 17.
[4] Kard. Tagle: to łączy katolicyzm, buddyzm i hinduizm, http://www.deon.pl/religia/kosciol-i-swiat/z-zycia-kosciola/art,24184,kard-tagle-o-roku-milosierdzia.html [dostęp: 25 lipca 2016].
[5] Modlitwa Światowych Dni Młodzieży 2016, http://warszawa.oaza.pl/de/index.php/e-aktualnosci/polecamy/391-modlitwa-wiatowych-dni-modziey-2016 [dostęp: 1 sierpnia 2016].
Patroni medialni: