Autor: ks. mgr lic. Łukasz Simiński
Poziom nauczania: klasy ponadgimnazjalne
Cele katechetyczne – wymagania ogólne:
– analiza i interpretacja myśli zawartych w Orędziu papieża Franciszka na 52. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu;
– kształtowanie postawy odkrywania i bronienia prawdy.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Wiedza:
– po katechezie uczeń podaje definicję fake news;
– po katechezie uczeń wymienia sposoby obrony przed fake news;
– po katechezie uczeń podaje podstawowe treści orędzia.
Umiejętności:
– po katechezie uczeń potrafi omówić, co przedstawia obraz Nikołaja Gaya zatytułowany „Cóż to jest prawda?”. Chrystus przed Piłatem;
– po katechezie uczeń potrafi określić, jakie są trudności w ujawnianiu fake news;
Postawy:
– uczeń deklaruje pragnienie odkrywania prawdy w swoim życiu.
Formy organizacji zajęć: zbiorowa, grupowa, indywidualna.
Metody dydaktyczne: medytacja obrazu, rozmowa kierowana, praca z tekstem, okienko informacyjne, recepta.
Środki dydaktyczne: ksero modlitwy pt. Widzieć rzeczy takimi, jakie są naprawdę, zdjęcie obrazu Nikołaja Gaya „Cóż to jest prawda?” (załącznik 1). Chrystus przed Piłatem, tekst Pisma Świętego J 18, 33-38, fragmenty tekstu orędzia (załącznik 2), formularz okienka informacyjnego (załącznik 3), fragment orędzia (załącznik 4), formularz recepty pt. Lekarstwo na fake news (załącznik 5), tekst modlitwy na zakończenie.
Schemat zajęć
I. Wprowadzenie
1. Propozycja modlitwy na rozpoczęcie:
Widzieć rzeczy takimi, jakie są naprawdę
O mój Boże,
chciałabym Cię dobrze zrozumieć.
Błagam Cię, odpowiedz mi,
gdy pokornie pytam:
Czym jest prawda?
Spraw, bym widziała rzeczy takimi, jakie są,
żebym nie pozwoliła,
aby cokolwiek przesłaniało mi oczy.
Amen[1].
2. Wprowadzając w tematykę spotkania, prowadzący pokazuje uczniom obraz Nikołaja Gaya zatytułowany „Cóż to jest prawda?” Chrystus przed Piłatem[2] (załącznik 1).
3. Po chwili osobistej medytacji obrazu katecheta prowadzi rozmowę kierowaną, zadając pytania:
Ile osób znajduje się na obrazie?
Co jest charakterystyczne w ich postawie?
Jaka relacja między nimi zachodzi?
Kim są osoby znajdujące się na obrazie?
Jaka scena biblijna jest przedstawiona na obrazie?
4. Po wysłuchaniu odpowiedzi młodzieży prowadzący odczytuje fragment z Ewangelii św. Jana – J 18, 33-38, a następnie podsumowuje tę część spotkania.
Puenta
Jezus, który mówi o sobie, że jest Drogą, Prawdą i Życiem, nie ucieka przed prawdą nawet w najtrudniejszym momencie swojej misji. Stojąc oskarżony przed Piłatem, mógł wszystkiego się wyprzeć i wszystkiemu zaprzeczyć. Przyszedł dać świadectwo prawdzie i czynił to do samego końca. Nie fałszuje rzeczywistości, nie unika prawdy, aby uniknąć jej bolesnych konsekwencji.
Współczesny świat niestety nie zawsze broni prawdy. Niejednokrotnie możemy spotkać sytuacje, w których prawda jest wypaczana, a kłamstwo wykorzystywane do osiągnięcia konkretnych celów i korzyści. Do tego stopnia rzeczywistość bywa zafałszowana, że nawet kłamstwo nie jest już nazywane po imieniu, ale zakamuflowane pod pojęciem fake news. Pisze o tym papież Franciszek w Orędziu na 52. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu.
II. Analiza Orędzia na 52. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu
Aktywizacja 1
1. Prowadzący dzieli uczestników na trzy grupy (lub ich wielokrotność), które metodą okienka informacyjnego pracują z fragmentami tekstu orędzia (załącznik 2).
2. Każda z grup wypełnia formularz okienka informacyjnego (załącznik 3) lub rysuje je na dużym arkuszu papieru.
3. Po wykonaniu zadania prace zostają wywieszone na tablicy, a uczniowie omawiają swoje fragmenty orędzia i poszczególne części okienka.
4. Katecheta podsumowuje wykonane zadanie.
Puenta
Fałszywe wiadomości wykorzystywane są do osiągnięcia ściśle zamierzonych celów. Podawane z premedytacją mają wprowadzić odbiorców w błąd. Papież w przytoczonym orędziu nie tylko analizuje rzeczywistość, ale jednocześnie wskazuje na konkretne sposoby, jakimi możemy bronić się przed fałszywymi wiadomościami.
Aktywizacja 2
1. Uczniowie pracują indywidualnie metodą recepty.
2. Na podstawie kolejnego fragmentu orędzia (załącznik 4) szukają sposobów, jak się bronić przed fałszywymi wiadomościami.
3. Odnalezione w tekście wskazania zapisują na formularzu recepty pt. Lekarstwo na fake news (załącznik 5).
4. Po wykonaniu zadania chętne osoby odczytują na forum swoje propozycje, a prowadzący podsumowuje tę część spotkania.
Puenta
Jezus Chrystus w czasie ziemskiego życia wzywał nas do kroczenia drogą prawdy. Drogą, którą nieustannie trzeba odkrywać i której trzeba bronić. Przekaz medialny niejednokrotnie próbuje człowieka z tej drogi zwieść, podając fałszywe informacje. Zadaniem człowieka wierzącego jest odkrywanie i obrona prawdy. Przypomina nam o tym w swoim orędziu papież Franciszek. Wzywa nas, abyśmy zawsze byli ludźmi wolnymi od chciwości, a pociągnięci dobrem zawsze pozwalali wyłaniać się prawdzie.
III. Nowe życie / pogłębienie wiary
Bp Adam Lepa Szukać prawdy w mediach (fragmenty)[3]
W różny sposób możemy szukać prawdy w mediach. Stosując metodę porównania, dowiadujemy się, czy konkretne wydarzenie z życia Kościoła (ważne dla milionów Polaków) zostało w sposób rzetelny potraktowane w serwisach informacyjnych różnych rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych (…). Dzięki temu można łatwiej odkryć fałszowanie prawdy w wypowiedziach medialnych i uniknąć wpływów manipulatorskich. W takich przypadkach stosowana jest propagandowa technika przemilczania.
Inny sposób szukania prawdy w mediach to rozmowy na ten temat z osobami, które korzystają z nich w sposób krytyczny. Ułatwia to rozprawianie się z postawą naiwności w odbiorze mediów, która każe wszystko brać za dobrą monetę.
Nie należy też żałować czasu na pogłębioną refleksję na temat prawdy w mediach. Tym bardziej że wiele z nich liczy na zachowania przedrefleksyjne swoich odbiorców, podobnie jak dysponenci reklamy. Regularne zastanawianie się nad losami prawdy w mediach otwiera oczy i pozwala zrozumieć to, co jest w nich kamuflowane, i dlaczego.
Powinno się też odbierać media, korzystając z odpowiednich pomocy, takich jak encyklopedie, słowniki, podręczniki historii Kościoła, zbiory dokumentów z wypowiedziami Jana Pawła II i Benedykta XVI.
Pomocą w szukaniu prawdy w mediach jest również prasa katolicka, na której łamach pisze się wprost o różnych pułapkach zastawionych w mediach w dziedzinie prawdy oraz o tym, w jaki sposób manipuluje się użytkownikami mediów. Jak wiadomo, manipulowanie jest postacią świadomego okłamywania jednostki i społeczeństwa.
Niezastąpioną pomocą w poszukiwaniu prawdy w mediach jest modlitwa, w szczególności zaś do Ducha Świętego. Katolicy przygotowywani do bierzmowania dowiadują się na katechezie, że Chrystus obiecuje swoim wyznawcom „Ducha Prawdy, którego świat przyjąć nie może, ponieważ Go nie widzi ani nie zna” (J 14, 17). Nie wolno tego daru zaprzepaścić w naszych kontaktach z mediami.
Propozycja modlitwy na zakończenie
Modlitwa
O Panie, uczyń nas narzędziami Twojego pokoju,
Spraw, abyśmy rozpoznawali zło, które wkrada się w przekaz nietworzący jedności.
Uczyń nas zdolnymi do usunięcia trucizny z naszych osądów.
Pomóż nam mówić o innych, jako o braciach i siostrach.
Ty jesteś wierny i godny zaufania; spraw, aby nasze słowa były ziarnami dobra dla świata:
abyśmy tam, gdzie zgiełk, trwali w wysłuchiwaniu;
gdzie zamęt, rozbudzali harmonię;
gdzie dwuznaczność, wnosili jasność;
tam, gdzie wykluczenie, zanosili dzielenie się;
gdzie pogoń za sensacją, byli wstrzemięźliwi;
gdzie powierzchowność, zadawali prawdziwe pytania;
tam, gdzie uprzedzenia, budzili zaufanie;
gdzie agresja, wnosili szacunek;
gdzie fałsz, przynosili prawdę.
Amen[4].
Ks. mgr lic. Łukasz Simiński – doktorant w Instytucie Teologii Pastoralnej i Katechetyki na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
[1] Św. Teresa z Lisieux, Widzieć rzeczy takimi, jakie są naprawdę, w: Youcat polski. Modlitewnik młodych, Częstochowa 2012, s. 118.
[2] N. Gay, „Cóż to jest prawda?” Chrystus przed Piłatem: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/What_is_truth.jpg [dostęp: 20 czerwca 2018].
[3] A. Lepa, Szukać prawdy w mediach, „Niedziela Ogólnopolska”, 4/2009, s. 5.
[4] Modlitwa z Orędzia papieża Franciszka na 52. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, https://www.paulus.org.pl/215,52-swiatowy-dzien-srodkow-spolecznego-przekazu-franciszek-2018 [dostęp: 6 czerwca 2018].
Patroni medialni: